Tiền ảo nói chung và Bitcoin nói riêng không phải là tiền tệ mà là một dạng tiền kỹ thuật số, không được phát hành bởi chính phủ hay một tổ chức tài chính. Nhà nước Việt Nam cũng không công nhận đồng tiền ảo hay Bitcoin là một phương tiện thanh toán. Tuy nhiên, thời gian gần đây, “cơn sốt” tiền ảo đã thu hút không ít nhà đầu tư muốn dựa vào đồng tiền này để kiếm lời. Nhưng hầu hết đều gặp phải những rủi ro lớn - mất trắng tiền thật!

Như một ma trận, thông tin, web dịch vụ, loại tiền, cách chơi... liên quan đến tiền ảo “phơi” nhan nhản trên mạng. Làm sao phân biệt được đâu là thật đâu là giả, quá khó với các web tương tự như nhau, loại tiền giống nhau, cách chơi đều có vẻ như dễ dàng kiếm vài trăm USD mỗi ngày!?! Thử tra Google.com trên máy tính về Bitcoin, tiền ảo, anh X. - một người chơi cảm thấy hoang mang tột độ với 556.000.000 kết quả trong 0,45 giây, quá nhiều và nhanh. Lang thang trên Facebook, đang phân vân thì anh X. được một người ngoại quốc kết bạn, nói chuyện và giới thiệu về tiền ảo. Như “chết đuối vớ được cọc”, vừa được hướng dẫn đầu tư tiền ảo vừa được bạn khác giới tâm sự, anh X. nhanh chóng quyết định đầu tư số vốn 3.000 USD tiết kiệm bao nhiêu năm với sự giúp đỡ “vô tư’ của ngươi bạn kia là cho vay 2.000 USD vào để có 5.000 USD trong tài khoản website “xxxcn.co”. Trong lúc quyết định vội vã, anh X. được chăm sóc khách hàng trực tuyến, hướng dẫn chuyển tiền vào tài khoản một người ở Cao Bằng chứ không phải là trực tiếp vào tài khoản của website “xxxcn.co”. Vài ngày giao dịch đầu tiên, tuy không biết gì nhưng được “người bạn” hướng dẫn giao dịch, tài khoản của anh X. tăng lên trông thấy, có ngày kiếm được trên 1.000 USD, thu nhập không tương tượng được đối với một người có đồng lương khiêm tốn như anh... khi tài khoản tiền ảo trên website “xxxcn.co” đã khá cao, trên 10.000 USD, thì “người bạn” bảo anh X. ký quỹ để tài khoản tự sinh lời cao hơn để sau 7 ngày có thể rút được. Tin tưởng tuyệt đối vào “người bạn”, anh X. cũng làm theo, vậy là phải chờ đợi sau 7 ngày. Anh X. bắt đầu lo lắng, nghi hoặc tại sao phải kéo dài thời gian tiền tài khoản trong khi phía chăm sóc khách hàng cam kết rút tiền về chỉ cần đặt giao dịch đầu 30-50 phút là thực hiện xong. Nghi hoặc nhưng anh X. vẫn phải chờ đợi hết 7 ngày trong lo âu. Rồi ngày cuối cùng đến hạn rút tiền về cũng đến, anh X. háo hức mở tài khoản, đặt lệnh chuyển tiền về để hưởng thành quả sau bao ngày đầu tư, thấp thỏm. Vừa đặt lệnh xong, anh mới ngã ngửa, tuyệt vọng vì bộ phận chăm sóc khách hàng yêu cầu chứng minh thông tin cá nhân, nạp thêm 5.000 USD vào tài khoản thì mới chuyển tiền về được. Quay ra hỏi “người bạn” thì cũng được hướng dẫn lạnh lùng như vậy. Thậm chí “ người bạn” này cho lời khuyên rất “thật” lòng rằng hãy đi vay mượn trong khi anh X. đã dồn hết tiền gửi vào tài khoản, không có khả năng vay mượn người thân, bạn bè thêm 5.000 USD. Vậy là “ngõ cụt” hiện ra trước mắt, bao nhiêu tiền anh X. tiết kiệm trong nhiều năm cũng chẳng có hy vọng trở lại. Gạt qua nỗi buồn và thất vọng kinh khủng, anh X. tìm hiểu nguyên nhân tại sao thất bại, bức màn cũng dần sáng tỏ. Anh X. đã mắc sai lầm khi chuyển tiền qua tài khoản trung gian theo hướng dẫn của chăm sóc khách hàng trên website “xxxcn.co”. Thậm chí khi đòi chứng minh tài chính, chăm sóc khách hàng website “xxxcn.co” lại yêu cầu gửi 5.000 USD vào 1 tài khoản khác.

Cũng vớí kiểu môi giới, gạ gẫm, dẫn dắt này nhiều người cũng gặp kết cục đắng giống anh X.. Như người có tài khoản Facebook “Y” than thở rằng đã đầu tư 400 triệu đồng và chấp nhận sự thật cay đắng là không thể rút tiền về đưọc. Nhiều người với số vốn khác nhau khoảng vài trăm triệu Việt Nam đồng cũng bị lừa không có cách nào lấy lại tiền mặc dù tiền vẫn tồn tại dưới dạng tiền ảo trong các tài khoản. Họ đã sập bẫy những đối tượng môi giới dẫn dắt ngươi thiếu hiểu biết, thiếu kinh nghiêm, hám lời, nạp tiền thật vào tài khoản tiền ảo.

Anh X. và những người chơi (nhà đầu tư) tiền ảo tương tự đã và đang là nạn nhân của trò lừa đảo qua giao dịch đầu tư tài chính trên không gian mạng. Ngân hàng Nhà nước nhiều lần cảnh báo việc đầu tư này tiềm ẩn rủi ro rất lớn. Nhà nước Việt không công nhận đồng tiền ảo hay Bitcoin là một phương tiện thanh toán, trong khi các sàn giao dịch đầu tư tài chính trên không gian mạng lại sử dụng các đồng tiền ảo để giao dịch. Do vậy, người tham gia sẽ không được pháp luật bảo vệ khi có tranh chấp xảy ra. Bên cạnh đó, ngày 21-7-2017, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có Công văn số 5747/NHNN-PC gửi Văn phòng Chính phủ khẳng định: Tiền ảo nói chung và Bitcoin, Litecoin nói riêng không phải là tiền tệ và không phải là phương tiện thanh toán hợp pháp theo quy định của pháp luật Việt Nam. Việc phát hành, cung ứng và sử dụng tiền ảo nói chung và Bitcoin, Litecoin nói riêng (phương tiện thanh toán không hợp pháp) làm tiền tệ hoặc phương tiện thanh toán là hành vi bị cấm. Chế tài xử lý hành vi này đã được quy định tại Nghị định 96/ 2014/NĐ-CP của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vục tiền tệ, ngân hàng và Bộ luật Hình sự 2015 (đã sửa đổi, bổ sung).

Như vậy, việc phát hành, tàng trữ, cung ứng, sử dụng chúng như một phương tiện thanh toán là không hợp pháp và có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Các cá nhân cổ súy, tiếp tay - cho các đối tượng thiết lập, điều hành trong việc quảng bá, hoạt động thanh toán qua giao dịch tài chính trên không gian mạng sử dụng đồng tiền ảo có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 217 hoặc Điều 290 Bộ luật Hình sự 2015 (đã sửa đổi, bổ sung).

Quay trở lại trường hợp anh X., ngay từ lần đầu đã chuyển tiền của mình vào một tài khoản mà không biết tài khoản đó của ai, tài khoản không công bố trên website đang đầu tư tiền ảo, có được pháp luật chấp nhận hay không thì đó là một rủi ro rồi. Âu bài học đau xót của anh X. và những bị hại khác sẽ cảnh báo, cảnh tỉnh đến nhiều người cần tránh đối tượng môi giới đầu tư tiền ảo cũng như các website mời gọi đầu tư tiền ảo tương tự.