Là một trong những quốc gia chịu hậu quả nặng nề của bom mìn, vật nổ còn sót lại sau chiến tranh, nhiều năm qua Việt Nam luôn nỗ lực thực hiện các chiến dịch thu gom, rà phá bom mìn nhằm giải phóng đất đai, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội; đồng thời đẩy mạnh các hoạt động hỗ trợ, giúp đỡ các nạn nhân của bom mìn.

Diện tích ô nhiễm bom mìn giảm còn 5,6 triệu ha đất đai

Ngày 4/4 hằng năm được chọn là Ngày Thế giới phòng, chống bom mìn (còn gọi là Ngày quốc tế nâng cao nhận thức về bom mìn), với nhiều sự kiện, hoạt động được tổ chức khắp nơi trên thế giới như một lời cam kết của Liên hợp quốc trong các nỗ lực vì một thế giới không bom mìn và tàn dư của chất nổ sau chiến tranh.

Tại Việt Nam, nhiều năm qua Đảng và Nhà nước luôn nỗ lực thực hiện các chiến dịch thu gom, rà phá bom mìn nhằm giải phóng đất đai, đồng thời đẩy mạnh các hoạt động hỗ trợ, giúp đỡ các nạn nhân của bom mìn.

Bộ Tư lệnh Thủ đô trục vớt thành công quả bom dài 1.6m dưới sông Hồng, gần cầu Long Biên, Hà Nội (ngày 22/6/2020). Ảnh: Bộ LĐTB&XH

Theo báo cáo Bộ LĐTB&XH, ước tính hiện nay số bom đạn còn sót lại sau chiến tranh tại Việt Nam khoảng 800 nghìn tấn, tổng diện tích ô nhiễm và nghi ngờ ô nhiễm bom mìn khoảng 6,1 triệu ha chiếm 18,82 % tổng diện tích của cả nước. Số bom mìn, vật liệu chưa nổ hiện còn nằm rải rác tại 63 tỉnh, thành phố, trong đó tập trung nhiều tại các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên và miền Đông Nam Bộ.

Hiện cả nước có trên 7 triệu người khuyết tật, trong đó có hàng triệu người là nạn nhân bom mìn và bị phơi nhiễm chất độc hoá học da cam/ dioxine. Từ năm 1975 đến nay, bom mìn tồn sót đã làm hơn 40 nghìn người bị chết, 60 nghìn người bị thương, trong đó phần lớn là lao động chính trong gia đình và trẻ em.

Tại một số tỉnh miền Trung như Quảng Bình, Bình Định, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế và Quảng Ngãi có trên 22.800 người là nạn nhân do vướng bom mìn trong quá trình sinh hoạt, sản xuất, trong đó có 10.540 người chết và 12.260 người bị thương.

Giai đoạn 2010 - 2020, toàn quốc đã triển khai khảo sát và rà phá bom mìn vật nổ được 485.000 ha (trung bình đạt gần 50.000 ha/năm, tăng 35% so với giai đoạn trước) với ngân sách dành cho công tác rà phá bom mìn là 12.614 tỷ đồng; trong đó, ngân sách trong nước 10.417 tỷ đồng, ngân sách viện trợ không hoàn lại trực tiếp của nước ngoài là 2.197 tỷ đồng (tương đương 95,5 triệu USD).

Tính đến nay, diện tích ô nhiễm bom mìn đã giảm xuống còn 5,6 triệu ha đất đai, tương đương 17,71% diện tích. Đặc biệt, với sự chỉ đạo quyết liệt của Thủ tướng Chính phủ, Trưởng Ban Chỉ đạo, Bộ Quốc phòng - Cơ quan thường trực đã chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương tổ chức điều tra, khảo sát, lập Bản đồ ô nhiễm bom mìn, vật nổ trên phạm vi toàn quốc và tổ chức công bố số liệu vào tháng 4/2018, làm cơ sở cho việc xây dựng kế hoạch và tổ chức triển khai thực hiện.

Đánh giá chung, giai đoạn 2010 - 2020, công tác khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh ở Việt Nam đã đạt được những thành công quan trọng. Đó là xây dựng được hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật, tạo hành lang pháp lý đầy đủ, thống nhất, làm cơ sở chắc chắn cho quá trình tổ chức triển khai thực hiện. Đã tiến hành khảo sát, rà phá được gần 500.000 ha đất; công bố Bản đồ ô nhiễm bom mìn toàn quốc; hỗ trợ hơn 5.000 nạn nhân và các đối tượng liên quan; tổ chức giáo dục nguy cơ cho hơn 3 triệu người dân và học sinh. Qua 10 năm thực hiện Chương trình hành động quốc gia khắc phục hậu quả bom mìn, đã huy động được gần 13.000 tỷ đồng, trong đó huy động từ các tổ chức quốc tế gần 100 triệu USD.

100% nạn nhân bom mìn được hưởng trợ cấp xã hội hàng tháng

Cùng với đó, những năm qua, Đảng, Nhà nước, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách, pháp luật khắc phục hậu quả bom mìn và trợ giúp người khuyết tật, trong đó có nạn nhân bom mìn. Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội đã tham mưu, trình Chính phủ ban hành hàng chục văn bản quan trọng liên quan đến vấn đề này.

Các văn bản quy phạm pháp luật này đã đảm bảo hỗ trợ nạn nhân bom mìn hòa nhập cộng đồng, tham gia các hoạt động kinh tế, văn hóa, xã hội; được chăm sóc sức khỏe, phục hồi chức năng, học văn hóa, học nghề, tạo việc làm, tiếp cận công trình công cộng, phương tiện giao thông, công nghệ thông tin phù hợp với từng dạng tật và mức độ khuyết tật.

Tham gia diễu hành hưởng ứng Ngày thế giới phòng, chống bom mìn. Ảnh: TL

Đến nay, 100% các xã, phường, thị trấn trong cả nước đã tiến hành xác định, phân loại, xếp hạng và cấp trên 3,1 triệu giấy xác nhận khuyết tật cho người khuyết tật nặng, đặc biệt nặng và khuyết tật nhẹ, trong đó có nạn nhân bom mìn; nhiều địa phương tổ chức rà soát đối tượng giải quyết nâng mức trợ cấp xã hội và mở rộng đối tượng hưởng chính sách trợ giúp xã hội theo mức mới bảo đảm kịp thời, đầy đủ từ ngày 01/7/2021.

Đã có khoảng 3,4 triệu đối tượng đang hưởng trợ cấp hàng tháng, trong đó có 1,1 triệu người khuyết tật nặng; 100% người khuyết tật nặng là nạn nhân bom mìn được hưởng trợ cấp xã hội hàng tháng, gia đình nạn nhân bom mìn thuộc diện khuyết tật đặc biệt nặng được hưởng 1 định xuất nuôi dưỡng, chăm sóc…

Thực hiện Luật Khám bệnh, chữa bệnh, Luật Bảo hiểm y tế, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã trình Thủ tướng Chính phủ ban hành, phê duyệt Chương trình nâng cao chất lượng bảo vệ, chăm sóc sức khỏe người có công với cách mạng, người cao tuổi, trẻ em, người khuyết tật và các đối tượng cần trợ giúp xã hội giai đoạn 2021-2030, trong đó có nội dung tăng cường hỗ trợ chỉnh hình, phục hồi chức năng đối với người khuyết tật là nạn nhân bom mìn, phát triển các cơ sở sản xuất dụng cụ chỉnh hình và phục hồi chức năng cho người khuyết tật và nạn nhân bom mìn.

Hiện nay, các tỉnh, thành phố triển khai Chương trình Phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng, trong đó có 18 tỉnh triển khai toàn bộ tại các huyện, các xã. Bên cạnh đó, hệ thống bệnh viện, trung tâm, các cơ sở chuyên khoa và các khoa phục hồi chức năng tiếp tục được đầu tư củng cố và phát triển từ Trung ương đến địa phương.

Đến nay, 63 tỉnh, thành phố có bệnh viện/trung tâm phục hồi chức năng, 100% bệnh viện đa khoa tuyến trung ương và tuyến tỉnh có khoa phục hồi chức năng; đối với tuyến huyện hiện nay hầu hết đều có các tổ, khoa phục hồi chức năng lồng ghép với khoa Nội hoặc Y học cổ truyền, cung cấp được nhiều dịch vụ phục hồi chức năng, chủ yếu là vật lý trị liệu đối với người khuyết tật và nạn nhân bom mìn. Hiện ngành Lao động - Thương binh và Xã hội có 5 Bệnh viện Chỉnh hình và Phục hồi chức năng tại Hà Nội, Đà Nẵng, Bình Định, Cần Thơ, và thành phố Hồ Chí Minh; 3 Trung tâm phục hồi chức năng cho người khuyết tật, nạn nhân bom mìn tại Thụy An - Ba Vì (Hà Nội), thành phố Hồ Chí Minh và Phú Thọ.

Năm 2021, Chương trình Phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng đã hỗ trợ dụng cụ trợ giúp, chỉnh hình, phục hồi chức năng cho 6.447 người khuyết tật đặc biệt khó khăn, sàng lọc cho 8.000 trẻ dưới 6 tuổi và cho 25.000 người nhằm phát hiện sớm các vấn đề về sức khỏe, 810.000 bà mẹ mang thai đạt 58% được khám sàng lọc trước sinh, sàng lọc 494.000 trẻ sơ sinh đặt 40% trẻ sinh ra.

Trên 5.500 nạn nhân bom mìn được hỗ trợ sinh kế

Chung tay cùng Đảng, Nhà nước khắc phục hậu quả bom, mìn sau chiến tranh, trong nhiều năm qua, Hội Hỗ trợ khắc phục hậu quả bom mìn Việt Nam đã kết hợp với các địa phương tích cực triển khai một cách kịp thời và hiệu quả công tác hỗ trợ nạn nhân bom mìn. Trong nhiệm kỳ (2014-2021) từ nguồn quỹ Hội và  sự tài trợ của Quỹ hỗ trợ khắc phục hậu quả bom mìn Việt Nam, của các doanh nghiệp, tổ chức nhân đạo, từ thiện, các nhà hảo tâm trong cả nước… Hội đã tiến hành hỗ trợ sinh kế nạn nhân trên địa bàn 21 lượt tỉnh, thành phố, tập trung vào các tỉnh trọng điểm, ô nhiễm nặng bom mìn.

Đến nay, tổng số nạn nhân bom mìn đã được hỗ trợ sinh kế trên 5.500 người, với tổng số tiền hàng chục tỷ đồng, trong đó có hơn 300 gia đình nạn nhân được hỗ trợ 01 con bò sinh sản/ gia đình (riêng nạn nhân bom mìn tại tỉnh Hà Giang được trao 93 con, Quảng Nam 80 con, hiện nay đàn bò tại các tỉnh đã phát triển thêm hàng chục bò con). Trên 5.500 nạn nhân bom mìn được hỗ trợ sinh kế với các mức khác nhau tùy theo hoàn cảnh và nhu cầu cụ thể bằng nhiều hình thức tặng nhà tình nghĩa trị giá 35 triệu đồng/nhà; hỗ trợ vốn kinh doanh, mua sắm công cụ sản xuất, sửa chữa nhà ở với mức hỗ trợ từ 5-12 triệu đồng/hộ, tặng phương tiện nghe nhìn tivi, radio, hàng trăm chân tay giả, xe lăn và dụng cụ chỉnh hình, phục hội chức năng cho các nạn nhân.

Hội cũng kịp thời tổ chức thăm hỏi, động viên hỗ trợ đột xuất tới gia đình nạn nhân bị tai nạn bom mìn đột xuất, bị tử vong, bị thương tích nặng tại các tỉnh như: Quảng Bình, Hải Phòng, Hà Nội, Ninh Bình, Quảng Trị, Phú Yên, Khánh Sơn/ Khánh Hoà, Yên Phong/ Bắc Ninh… Với số tiền hàng trăm triệu đồng được trao trực tiếp hỗ trợ nạn nhân bị tai nạn bom mìn xảy ra, kịp thời động viên giúp đỡ các nạn nhân và gia đình nạn nhân vượt qua khó khăn. 

Bằng những hoạt động hiệu quả và thiết thực nêu trên, Hội Hỗ trợ khắc phục hậu quả bom mìn Việt Nam đã khẳng định được uy tín, niềm tin và từng bước trở thành một địa chỉ tin cậy, là nhịp cầu nối những tấm lòng nhân ái của nhân dân cả nước cũng như của cộng đồng quốc tế với những nạn nhân bom mìn, vật nổ sau chiến tranh, giúp họ vượt qua khó khăn, xây dựng cuộc sống, tái hòa nhập cộng đồng./.